Краязнаўчы  музей

Дараганаўскі  краязнаўчы  музей  стаў  своеасаблівай  візітоўкай  не  толькі  нашай  вёскі, але  і  ўсяго  Асіповіцкага  раёна.  З  дня  яго  ўтварэння – 23 верасня  1983 г. –  музей  наведалі  некалькі  дзясяткаў  тысяч  чалавек.

Заснавальніцай  музея,  пры  падтрымцы  адміністрацыі  школы  і  кіраўніцтва   ўпраўлення  адукацыі  стала  настаўніца  пачатковых  класаў  Зінаіда  Рыгораўна Верашчака.

Знаёміць  з  гісторыяй   сваёй  малой  радзімы,  умець  ганарыцца  сваімі  славутымі  землякамі,  вывучаць  свае  карані,  выхоўваць  сапраўдных  патрыётаў  сваёй  Айчыны –  галоўныя  задачы  музея.

З.Р.Верашчака  са  сваімі  пачаткоўцамі  збіралі  пасля  ўрокаў  экспанаты  і  размяшчалі  іх  спачатку  ў  адным  класным  пакоі,  потым  у другім,  заставілі  экспазіцыяй  і  калідор  пачатковай  школы.  Потым  прыйшла  ідэя: напісаць  пісьмо  ад  імя жыхароў  в.Дараганава  на  імя  Прэзідэнта  РБ,  каб  быў  дадзены  дазвол  на  пабудову  асобнага  будынка  пад  памяшканне  школьнага  музея.  Такі  дазвол  быў  атрыманы.  На  той  час  гэта  быў  вельмі  рэдкі  выпадак –  асобны  будынак  пад  школьны  музей  вясковай  школы.

Вельмі  хутка  музей  набыў  шырокую  вядомасць.  Тут  пабывалі  тысячы  экскурсантаў,  у  тым  ліку  з  Расіі,  Украіны,  Прыбалтыкі,  Арменіі,  Польшчы,  Германіі,  Вялікабрытаніі,  Італіі,  Канады,  Бельгіі,  Партугаліі, Аўстраліі, Францыі,  Ізраіля. 

Мэта  работы  музея:  сабраць  як  мага  больш  матэрыялаў  пра  гісторыю  сваёй  малой  радзімы,  пра  сваіх  землякоў,  запісаць  успаміны  сведкаў  гістарычных  падзей,  якія  адбываліся  на  працягу  існавання  вёсак  Дараганаўскага  краю.  Музей  з’яўляецца  шырока  вядомым  у  Беларусі  цэнтрам  краязнаўчага  руху.

Экспанаты  размяшчаюцца  ў  чатырох  залах  агульнай  плошчай  237  метраў  квадратных.  Даследчыя  работы  вучняў,  заснаваныя  на  пошукавай  рабоце  музея,  займаюць  высокія  прызавыя  месцы  ў  конкурсах  ад  раёна  да  вобласці  і  рэспублікі. 

На  цяперашні  момант  у  музеі  каля  чатырох  тысяч  экспанатаў,  якія  размешчаны  ў  наступных  раздзелах:

• Ніхто  не  забыты,  нішто  не  забыта;
• Прырода  роднага  краю;
• Творчасць  народных  умельцаў;
• Наша  мінуўшчына.      

Таксама  выдзелены  асобныя  падраздзелы:

• Яны  вучыліся  ў  нашай  школе;
• Куток  разьбяра  па  дрэву  І.І.Лізуры;
• Сялянскі  падворак;
• Аддзел  нумізматыкі  і  баністыкі;
• Гэта  было  нядаўна,  гэта  было  даўно;
• Рэдкая  кніга.  

Пошукавая  работа,  работа  па  папаўненню  фондаў  музея  працягваюцца  пастаянна з  верасня  2007г.  пад  кіраўніцтвам  Каралені  Ж.С.  Вялікай  пошукавай  перамогай  было  перазахаванне  рэшткаў  12  чырвонаармейцаў  і  партызан,  забытыя  магілы   якіх  знайшлі  члены  музейнага  гуртка “Дараганазнаўства” ў  навакольных  лясах і  балотах.   На  дадзены  момант  працягваецца  збор  матэрыялаў  па  трагедыіі  С.С.Сумчанкі  і  таксама  па   І  коннаму   рэйду  пад  камандаваннем  А.І.Бацкалевіча,  ідзе  пастаянны  запіс  успамінаў  ветэранаў  вайны  і  працы,  пакуль  тыя  яшчэ  могуць  расказаць.

                                 Славутыя  землякі

Выдатных  асоб  у  нашым  краі  шмат.  Пра  многіх  з іх  напісана  ў   нашых  творчых  даследваннях:  пра  прафесара ,  паэтку,  доктара  філалагічных  навук  Г.П.Тварановіч,  заслужанага  настаўніка  школ  Беларусі  Ю.М.Яшчака,  паэта  Я.Непачаловіча,  майстра-разьбяра  І.І.Лізуру,  трагічны  лёс  падпалкоўніка  У.У.Гіля-Радыёнава.  Артыкулы  пра  многіх  выдатных  асоб,  выхадцаў  з  Дараганаўскага  краю,  змешчаны  ў  раённай  кнізе  “Памяць”.  Сёння   ж   нам  хочацца  ўспомніць   асветніцу  Дараганаўскага  краю,  заснавальніцу  музея  –  Зінаіду  Рыгораўну  Верашчаку.

 Нарадзілася  Зінаіда  Рыгораўна  19  красавіка  1926 г.  у г.Магілёве  ў  сям’і  рабочага.  Бацька  працаваў  старэйшым  механікам  па  швейных  машынах  на  фабрыцы  імя  Валадарскага.  У  сям’і  расло  сямёра  дачок.  Маці  не  працавала:  даглядала  дзяцей. За  некалькі  гадоў  да  вайны  сям’я  пераехала  ў  Ветку.  Там  Зінаіда  закончыла  7  класаў.

Калі  пачалася  вайна,  сям’я  не  паспела  эвакуявацца.  Пачалося  нялёгкае  жыццё  ў  акупацыі.  Прыходзілася  пастаянна  хавацца,  каб  фашысты  не  адправілі  на  прымусовую  працу  ў  Германію.

Калі  ворага  выгналі  з  нашай  зямлі,  бацька  пайшоў  на  фронт.  Пры  адступленні  фашысты  спальвалі  ўсё,  што  маглі.  Спалілі  і  іхні  дом  у  Ветцы.  Маці  Зінаіды  Рыгораўны  забрала  дзяцей  і  паехала  ў  Бабруйск  да  сястры.  Тут  Зіну  хацелі  адправіць  па  мабілізацыі  на  працу  ў  шахты  Данбаса,  але  па  ўзросту  яна  яшчэ  не  падышла.  Зіна,  каб  атрымаць  прафесію,  паехала  ў  Гомель  на  гадзічныя  дашкольныя  курсы.  Правучылася  толькі  8  месяцаў і  захварэла  на  тыф.  Цяжка  прахварэўшы    тры  месяцы,   вучылася  занава  хадзіць.  Хваробу  дзяўчына  перамагла,  але  адстала  ад  вучобы.  Паехала  ў  Гомель  забіраць  дакументы,  а  там  навучэнцы  здавалі  першы  экзамен.  Пайшла  здаваць  і  Зінаіда.  Здала  не  толькі  першы,  а  і  ўсе  астатнія.  Такім  чынам  закончылася  яе  навучанне,  і  была  накіравана  на  працу  ў спецдзетдом Баранавіцкай  вобласці  Ляхавіцкага  раёна.   Там  і  пачалася  працоўная  дзейнасць  у  якасці  выхавальніцы  з  1  верасня  1945 года.

Зінаіда  Рыгораўна  спачатку  думала,  што  гэта  часова,  а,  як  аказалася –  на  ўсё  жыццё.  Зусім  не  проста  было  працаваць:  дзеці  перажылі  жахі  вайны,  у  многіх  з  іх  не  было  бацькоў.  Маленькія  клікалі  яе  “мамай”.  І  гэта  больш  за  ўсё  кранала  сэрца.  Хацелася  зрабіць  усё,  каб толькі  дзеці  не  адчувалі  сябе  нікому  не  патрэбнымі  сіротамі.

Жыццё  Зінаіды  Рыгораўны  склалася  так,  што  давялося  працаваць  у  розных  месцах.  Але  заўсёды  –  з  дзецьмі.  З  1947 г. быў  Пінскі  спецдзетдом,  потым,  пасля  смерці  мужа,  Жыліцкі  спецдзетдом,  пасля  яго  расфарміравання  –  Глускі.  Па  сямейных   абставінах  пераехала  ў  Лапіцкі  спецдзетдом.  І  дзе  б  ні працавала  Зінаіда  Рыгораўна,  усё  сваё  сэрца,  усё  ўменне  і  ўсю  цеплыню   душы  аддавала  дзецям.  А  даводзілася  рабіць  многае,  бо  дзіцячыя  дамы  былі  бедныя,  шмат  чаго  не  хапала.   Разам  з  дзецьмі  Зінаіда  Рыгораўна  наладжвала  іх  жыццё  і  быт:  рамантавалі  падлогу,  дзверы,  фарбавалі  іх,  шылі  фіранкі  на  вокны,  пакрывалы  з  матэрыі,  якую  прасілі  ў  мясцовых  жыхароў.  І  ўсюды  ў  З.Р.Верашчакі  праяўляўся  талент  арганізатара.

Надышоў  1955 год.  Лапіцкі  дзетдом  расфарміравалі.  Зноў  прыйшлося  адпраўляцца  ў  шлях  з  усёй  сям’ёй.  Так  Зінаіда  Рыгораўна  аказалася  ў  в.Дараганава,  куды  яе  запрасіў  на  працу  ў  дзіцячы  дом  яго  дырэктар  Яшчак  Юрый  Міхайлавіч.  Канчаткова  асела  тут  жанчына,  пабудаваўшы  ўласны  дом,  выгадаваўшы  сваіх  чатырох  дзяцей.  І  ўвесь  час  самааддана  працавала.

Вельмі  цікава  тое,  што  яна  ўвесь  час  адчувала  недахоп  ведаў  і  пастаянна  вучылася: завочна  закончыла  спачатку  Слуцкае  педагагічнае  вучылішча,  а  потым  і  Магілёўскі  педагагічны  інстытут,  маючы  на  руках  чацвёра  дзяцей,  малодшаму  з  якіх  у  той  час  было  дзевяць  месяцаў.

За  гады  работы  з  дзецьмі  значны  час  аддавала  паходам.   Шмат  у  якіх  месцах  Беларусі  пабывалі,  і  ўсюды  толькі  пешшу.  Часта  былі  на  месцах  партызанскіх  дыслакацый  і  баёў,  сустракаліся  з  цікавымі  людзьмі,  выступалі  з  канцэртамі,  вывучалі  родны  край.  Ужо  даўно  пасівелыя  выхаванцы  Зінаіды  Рыгораўны   з  цеплынёй  успамінаюць  тыя  паходы  па  роднай   беларускай  зямлі.

У  1959  годзе  аднавяскоўцы  выбіраюць  Зінаіду  Рыгораўну  старшынёй  Дараганаўскага  с/Савета.  За  няпоўныя  тры  гады  яе  работы   ў  Дараганаве   пабудавалі  лазню  для жыхароў,  адкрылі  дзіцячы  сад,  разам з  вучнямі  быў  пасаджаны  парк  каля  клуба,  той,  што  цяпер  у  самым  цэнтры  Дараганава,  адкрылі  бальніцу  на  20 ложкаў  у  былым  памяшканні  леспрамгаса.

Не  давялося  доўга  працаваць  старшынёй.  Як  сказала  сама  Зінаіда  Рыгораўна:  выбіралі  за  ўменне  працаваць,  а  знялі  за  бацьку,  якога  пасля  вайны  на  15  гадоў  саслалі  ў  Казахстан,  бо  ў  час  вайны  трапіў  у  палон.  ( Мы – члены  гуртка  “Дараганазнаўства” – па  выніках  нашай  пошукавай работы  ведаем  яшчэ  адну  прычыну,  апроч  палону, але  не  называем  яе,  бо  дзеці  за  бацькоў  не  адказваюць.)

Дараганаўскі  дзіцячы  дом  быў  перафарміраваны  ў  школу-інтэрнат.  Вярнулася  туды  і  працавала  выхавальнікам  да  выхаду  на  пенсію  ў  1981 годзе.  Але  адпачынак   не  для  яе.  Ідзе  працаваць  настаўніцай  пачатковых  класаў  у  Дараганаўскую  СШ.  Зрабіла  два  выпускі  дзяцей  з  пачатковай  школы  і  адначасова  збірала  матэрыялы  і  экспанаты  для  будучага  музея.  Спачатку  была  мэта:  пазнаёміць  дзяцей  з  жыццём  іх  продкаў –  як  і  якімі  прыладамі  працавалі,  чым  займаліся  ў  вольную  часіну  і  г.д.  Так  пакрысе  і  пачаў  стварацца  музей,  аб  якім  цяпер  ходзяць  легенды.

Першае  адкрыццё  музея  адбылося  ў  1983 г.,  другое  –  у  асобным  будынку –  у  1993 г.  Музей  стаў  для  Зінаіды  Рыгораўны  Верашчакі  другім  домам  да  канца  яе  жыцця.

Сама  Зінаіда  Рыгораўна  казала,  што  з  цяжкасцю  верыла,  што  калі-небудзь  з  2-х  невялікіх  школьных  пакояў  усе  яе  музейныя  экспанаты    пераедуць  у  асобны,  спецыяльна  пабудаваны  для  гэтага,  будынак.

Апошнія  15  гадоў  свайго  жыцця  яна  толькі  і  жыла  сваім  музеем.  Зінаіда  Рыгораўна,  магчыма,  і  сама  не  разумела  да  канца,  як  многа  значыць  музей  у  яе  жыцці,  у  жыцці  яе  землякоў.  У  яе  было  шмат  задумак,  ёй  хацелася  зрабіць  як  мага  болей.  Смеючыся,  Зінаіда  Рыгораўна  казала,  што  жыве  па  прынцыпу: “Хутчэй  бы  раніца  і  зноў  на  работу!”  Праца  ў  музеі  прыносіла  ёй  радасць,  задавальненне  і  захапленне.  Яна  ўмела  знайсці  патрэбныя  словы,  падабраць  ключык  і  да  дзяцей,  і  да  дарослых.  Апошнія  яе  словы  ў  жыцці  на  гэтым  свеце  былі: “  Трэба  ў  музеі  ...”

Шмат  цёплых,  кранальных  запісаў  пакідаюць  наведвальнікі  музея:  вучоныя,  ваенныя,  рабочыя,  сяляне,  студэнты, служачыя, школьнікі. Ніводзін  з  наведвальнікаў  не  выйшаў  раўнадушным  да  пачутага  і  ўбачанага.    Многія  выціраюць  слёзы  пасля  экскурсіі,  уражаныя  тым,  што  такое  можа  існаваць  у  звычайнай,  адной  з  многіх  соцень  беларускіх  вёсак.

У   1998 г.  Зінаіды  Рыгораўны  Верашчакі  не  стала,  але  памяць  людская  захавае  для  наступных  пакаленняў  гэта  імя,  а  вечным  помнікам  гэтай  жанчыне  застанецца  створаны  ёю  Дараганаўскі  школьны  краязнаўчы  музей.    З.Р.Верашчака  неаднаразова  ўзнагароджвалася  граматамі  раённага  аддзела  адукацыі, таксама  граматамі  абласнога  аддзела  адукацыі  і  граматай  Міністэрства  адукацыі   Рэспублікі  Беларусь.             

                                                                                                                                ( З даследчай  работы  Каралені  Ж.С. "Адкуль  пайшло  і  ёсць  мястэчка  Дараганава")